Köşe Yazıları

Fındık üreticisi mağdur ediliyor

 

Her yıl fındık hasadı geldiğinde özellikle aynı konular gündeme getiriliyor.

“Bu yıl fındık şu fiyat olmalı, bu fiyatın altında satış yapılmamalı, acil ihtiyaç duyulmaması halinde bekletilmeli gibi…”

Böyle durumlarda fındık fiyatının yükselip yükselmeyeceğini tahmin etmek öyle kolay olmuyor. Tüccara verilmeyen fındık fiyatı bir sezon sonra ilk değerinden az da olabilir, çok da olabilir. Bu o dönemin borsasına bağlı. Hatta fındığı ihraç yapan firmanın inisiyatifine kalmış diyebiliriz.

Bu günlerde de açıklanması beklenen fındık fiyatı konusunda çeşitli manipülasyon yapılıyor ve üretici çok huzursuz oluyor.

Fındık fiyatının son iki yıl göz önünde bulundurularak 15 gün geciktiğini görüyoruz. Muhtemelen Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan’ın bu hafta içinde yapacağı Karadeniz gezisinde açıklaması bekleniyor.

Peki, üreticinin elindeki fındığın rekoltesini kim belirliyor? Fındık fiyatını kim belirliyor? Piyasa kimin tekelinde? Tarım ve Orman Bakanlığı mı? Resmiyette öyle ama arka planında İtalyan Ferrero var. Piyasanın kontrolünde de fiyatın belirlenmesinde de, en büyük alıcı konumunda olan İtalyan fındık ihracatçısı Ferrero’nun büyük etkisi var!

Şu sıralarda Ferrero ile Tarım Bakanlığı arasında rekolte savaşı var. Alıcı konumunda olan İtalyan Ferrero araştırma görevlileri rekoltenin 800 bin ton civarında olduğunu ileri sürüyor. Geçtiğimiz yıl 650 bin ton civarındaydı.

***

Tarım ve Orman Bakanlığı, Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) aracılığıyla belirlediği fiyat sadece göstermelik. Ferrero ne diyorsa o açıklanıyor. Olay bu.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Resmi Gazete’de yayımlanan Kasım 2020 dönemi yatırım teşvik belgesi listesinde yabancı sermaye olarak teşvik alan şirketler arasında İtalyan Ferrero dikkat çekmişti. Teşvikle Düzce’de kuracağı fabrika tesisi için 667 milyon liralık Gümrük Vergisi muafiyeti ve KDV istisnası sağlandı.

O günlerde konuyu haber yapmıştık. Karasulu fındık tüccarı Mehmet Çatalbaş’ın açıklamalarına yer verilen haberimizde şöyle diyordu: “Devlet bu teşviki üreticiye vermiş olsaydı daha verimli üretim yapılır, fındığın fiyatı daha yukarılara çıkabilirdi.” Bunu kim diyor? Ferrero’ya fındık toplayan aracılık eden bir tüccar. Aynı konuda açıklama yapması gereken üretici temsilcilerinin de sessiz kaldığını da not edeyim.

***

Geçtiğimiz yıl Şubat ayında Bolu AKP İl Danışma meclisi toplantısında katılan Ak Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Sakarya Milletvekili Ali İhsan Yavuz’un “Kocaali ve Karasu’nun tüm fındığını toplasak ve gemiyle Almanya’ya göndersek bir tane tank alamıyoruz” sözünün

fındık fiyatını ve üreticiyi nasıl itibarsızlaştırdığını anlıyorsunuz değil mi?

Türkiye fındık üreticisi açısından dünya pazarında yüzde 70 ile birinci durumda, ancak rekolte açısından son sıradayız.

Türkiye’nin dünyada tekel olduğu tarım ürünlerinin başında geliyor olmasına rağmen söz sahibi ülke ise Almanya oluyor. Bugün dünya fındık politikasını Almanlar belirliyor. Ne kadar tezat bir durum değil mi?

Yani tekeli eline geçirmiş bir yabancı firmaya fındık üreticisi bir şekilde teslim olmuş durumda. Üretici ne kadar bağırıp çağırsa da, fındığın fiyatını tek bir kişi belirliyor. Ve üreticiden ortalama 2,5 Euro’dan aldığı fındığı 3 katına yurtdışına satıyor.

Fındık üreticilerinin mağduriyetinin giderilmesinin en etkin yolu kooperatif çatısı altında birleşmeden geçiyor. Ancak bu konuda birliktelik sağlamak çok mümkün görülmüyor.

***

Dolaylı da olsa mevcut bir kooperatifleri var aslında. Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği “FİSKOBİRLİK”

FİSKOBİRLİK’in Türkiye çapında 50 kooperatif şubesi ve 163 bin ortak üyesi bulunuyor. Ancak fındık piyasasına etkisi yetersiz kalıyor. Bu biraz da üreticinin kooperatife ilgisiz kalması ve fındığını erkenden tüccara emanete bırakmasından kaynaklanıyor.

O zaman geriye ne kalıyor? Fındık üreticisinin kendi olanaklarıyla üretimini verimli hale getirip randımanını artırmak. Hiç olmazsa bu şekilde baz alınan 50 randıman taban üzerinden oluşan fındık fiyatı biraz daha yüksek fiyatla satılmış olur.

Rekolte konusunda kesin bir bilgi alınamıyor. İlgili kurumlar rekolteyi bir an önce açıklarsa fındık fiyatı ile ilgili manipülasyon da sona erebilir.

“Ferrero’ ya sağlanan teşvik fındık üreticisine verilse verim daha artar mı, artmaz mı bilemeyiz? Ancak bu günkü durumda mağduriyet yaşadığını biliyoruz!”