Sigarayı bırakma yöntemleri nelerdir?
Tütün ürünlerinin kullanımı, dünya çapında önlenebilir kardiyovasküler ölümlerin en yaygın nedenidir. Her yaştaki bireylerde sigara kullanımının sona erdirilmesi, sağlık için oldukça faydalı olduğu kanıtlanmış bir durumdur. Birçok hastalık için risk faktörü olan sigaranın bırakılması, kronik böbrek yetmezliği gibi çeşitli hastalıklarda ilerlemenin durmasına da yardımcı olur. Sigara bırakmanın faydaları daha önceden tütün dumanına olan maruziyetin yoğunluğuna ve süresine bağlıdır. Sigarayı bırakanların daha uzun yaşam süresine sahip olmaları beklenirken sigarayı bırakanlarda tütün ürünlerinin sebep olduğu koroner kalp hastalığı, kanser ve çeşitli akciğer hastalıklarına yakalanma olasılığını da düşüktür. Ayrıca bağımlılık yapıcı bir ürün olduğu için sigaranın bırakılması her kişide mümkün olmayabilir. Bu durumda günlük içilen sigara sayısının azaltılması doktorlar tarafından önerilir. Ancak sigarayı azaltmanın, tamamen bırakma kadar sağlık üzerine faydalı etkilerinin olup olmadığı halen tartışma konusudur. Yapılan çalışmalarda günde 10 sigara ve daha azını tüketenlerin bile çeşitli sağlık risklerine sahip olduğu bulunmuştur. Bu kişilerde sigara ilişkili kanser gelişme olasılığı ise 2.34 kat daha fazladır. Sigarayı bırakmak bu risklerin azalmasını sağlar. Özellikle daha genç yaşta sigaranın bırakılması, risklerin daha da az olmasına katkıda bulunur.
SİGARA KULLANIMININ ZARARLARI NELERDİR?
Sigara içinde bulunan nikotin, eroin kadar bağımlılık yapabilen bir maddedir. Bu nedenle nikotin bağımlılığına karşı çıkmak oldukça güçtür. Sigarada bulunan bol miktardaki nikotine uyum için beyinde ek nikotin reseptörleri oluşur. Bu yüzden yeterli nikotin alınmadığında endişeli ve gergin hissetmeye yol açan nikotin yoksunluğu meydana gelebilir. Sigaranın dolaşım sisteminde ciddi etkileri vardır. Sigara kullanımı kanın daha koyu olmasına ve akışkanlık özelliğinin azalmasına neden olur. Bu sebeple damarlarda pıhtı oluşma riski de artar. Beyne, kalbe ve bacaklara olan kan akımında sorunlar ortaya çıkar ve kalp krizi ya da inme gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açar. Bacak damarlarında tıkanmaya yol açabilen sigara kullanımı, ayak parmaklarının ya da ayakların kesilmesi ile sonuçlanabilir. Solunum yollarını da etkileyen sigara dumanı akciğerlerde doku hasarına sebep olur. Bu nedenle çeşitli solunum yolu hastalıklarının ve akciğer kanserinin gelişme riskinde de artış görülür. Kas ve kemikleri de etkileyen sigara kullanımı, kaslarda yıpranma ve kolay yorulmaya neden olurken sağlıklı kemik doku oluşumunu da azaltır. Sigara içen kişilerde iç kulaktaki yapılarak giden oksijen miktarında azalma görülür ve bu nedenle işitme kaybı oluşabilir. Ayrıca körlüğe yol açabilen katarakt ve sarı nokta hastalığının oluşma riskinde de artışa neden olur. Ciltte kuruma ve elastikiyetin kaybolmasına neden olan sigara kullanımı, kırışıklıklara yol açar. Sigara dumanı çeşitli ağız sorunlarına neden olur. Diş çürükleri, ağız yaraları ve diş eti hastalıkları, sigara içenlerde daha fazla görülür. Sigara kullanımı ayrıca çeşitli kanserlerin oluşmasında en önemli risk faktörlerindendir.
PASİF İÇİCİLİK NEDİR?
Pasif içicilik, başkasının sigarasının dumanını solumak anlamına gelir. Özellikle çocuklarda astım, bronşit, zatürre gibi solunum yolu hastalıklarının oluşma riskinde artışa yol açar. Pasif sigara içiciliği, akciğer kanserine bağlı hastalanma ve ölüm oranlarında önemli artışa neden olduğu için oldukça tehlikeli bir durumdur. Sigara içen kişilerin sigara kullanmayan eşlerinde yapılan çalışma, pasif içiciliğin akciğer kanseri oranında yüzde 20-30 oranında artışa neden olduğunu ortaya çıkarmıştır. Yapılan çalışmalar, pasif içiciliğin de kalp hastalığı ve inme gibi ölümcül olabilecek sağlık sorunlarının oluşmasına katkıda bulunduğunu göstermiştir. Bu nedenle sigara kullanımının bırakılması sadece o kişiyi değil, sigara dumanına maruz kalan diğer aile üyelerinde de olumlu etki meydana getirir. Sigara dumanı, akciğer içerisinde belirli bir süre kalır. Bu nedenle sigara dışarıda bile içilse evin içine girildiğinde sigara dumanındaki zararlı maddeler nefes alışverişi sırasında ortama yayılır. Bu durum da sağlık açısından ciddi riskleri beraberinde getirir.
SİGARAYI BIRAKMANIN FAYDALARI NELERDİR?
Sigara bırakmanın faydaları ilk andan itibaren ortaya çıkar. Sigara bırakıldıktan sonra ilk 20 dakikada kalp hızı ve kan basıncında düşme görülür. 12 saat sonrasında ise dolaşım sisteminde bulunan karbonmonoksit düzeyi normale döner. Birkaç ay içinde dolaşım sisteminde ve akciğer işlevlerinde düzelme başlar. Sigara bırakıldıktan 1 yıl sonra koroner kalp hastalığı riski yarıya düşerken 15 yıl sonra sigara içmeyenler ile aynı seviyeye düşer. Ayrıca yine belli bir süre sonra çeşitli kanserlerin oluşum riski de azalmaya başlar. Bağımlılık döngüsü kırıldığında beyinde bulunan nikotin reseptörleri tekrar eski haline döner ve bu sayede nikotin yoksunluğu hissedilmez. Sigaranın bırakılması, kan dolaşımında pıhtı oluşma riskinde azalmaya sebep olur ve bu sayede kalp krizi olasılığı da azalır. Ayrıca daha net işitme ve görmeye katkıda bulunurken cildin de daha temiz görünmesini sağlar. Sigara dumanından etkilenen akciğerler, sigaranın bırakılması ile düzelmeye başlar ve akciğerde oluşan hasar durur. Bunlara ek olarak daha sağlıklı bir cinsel yaşam sağlar. Ayrıca daha iyi bir bağışıklık sistemi oluşmasına katkıda bulunur.
SİGARAYI BIRAKMAK İÇİN UYGULANABİLECEK YÖNTEMLER NELERDİR?
Nikotin bağımlılığına yol açtığı için sigarayı bırakmak çoğu kişi için zordur. Ancak sigara bırakma planı hazırlamak ve bu plana sadık kalmak, sigarayı bırakmanın en önemli aşamasıdır. Sigarayı bırakma sürecinde sürece odaklanmak ve gerekirse çevredeki diğer insanlardan yardım istemek önemlidir. Sigarayı bırakma konusunda net olmak ve stresli durumlardan uzak durarak sosyal çevreyi genişletmek, bu sürecin daha kolay atlatılmasına yardımcı olur. Sigara içmeye bağlı olarak beyinde artan nikotin reseptörleri bu süreçte yoksunluğa neden olabileceği için sağlık kuruluşlarına başvurmak oldukça önemlidir. Sigaranın bırakılabilmesi için sigara ve nikotin bağımlılığı olan kişilerde polikliniklerde çeşitli tedavi yöntemlerine başlanabilir.
SİGARAYI BIRAKMAYA YARDIMCI TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Sağlık kuruluşlarının ilgili bölümlerinde sigaranın bırakılmasına yardımcı tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Sigaranın bırakılması için nikotin yerine koyma tedavisi ile bupropion veya vareniklin etken maddelerini içeren ilaçlar kullanılır. Bu tedavi yöntemleri nikotin çekilmesi belirtilerinde azalmayı sağlar. Sigarayı bırakmaya karar vermiş ancak henüz hazır olmayan kişilerin hazır olmasını beklemek yerine ilaç tedavisine başlanabilir. Özellikle vareniklin kullanımı bu kişilerde nikotin yerine koyma tedavisine göre daha çok tercih edilir. İlaç tedavisi dışında psikolog veya psikiyatristler tarafından davranışsal terapi uygulanabilir. Ancak hem davranışsal tedavi hem de ilaç tedavisinin birlikte uygulanması sigara bırakma üzerinde daha etkilidir.
Sigara bağımlılık yapıcı bir tütün ürünüdür ve hem kullanan kişi hem de yakınında bulunanlar için oldukça zararlıdır. İçeriğinde bulunan nikotin, bağımlılık oluşmasına sebep olduğu için sigaranın bırakılması oldukça zor olabilmektedir. Bu nedenle sigarayı bırakmak isteyen kişilerin sağlık kuruluşlarına başvurarak profesyonel yardım istemeleri oldukça önemlidir.
