Vermeye gönlü olsun
Geçtiğimiz hafta büyük umutla beklenen Kabine Toplantısı sonrası “Bayram ikramiyesi” ile ilgili bir açıklama yapılmadı.
Ancak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin katıldığı bir televizyon kanalında ‘Bayram ikramiyesi artacak mı’ sorusuna “28-29 Nisan’da bayram ikramiyeleri hesaplara yatacak. Bayram ikramiyelerinde artış için henüz bir karara varmadık” demesi kafaları karıştırdı.
Eğer bu hafta da son Kabine Toplantısı’nda konuyla ilgili bir açıklama yapılmazsa ikramiye Bin 100 TL olarak ödenecek.
Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR), yaklaşan Ramazan Bayramı öncesi emekli ikramiyelerinin ne kadar olması gerektiğini hesaplayan bir araştırma yayımladı. Emekli bayram ikramiyelerinin son 5 yılda sadece yüzde 10 arttığına vurgu yapıldı.
DİSK-AR’ın araştırmasını bir kenara koyalım.
Geçtiğimiz Ramazan ayında verilen Bin 100 liranın bugün kaç liraya indiğini basitçe bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 61,14 enflasyon hesabıyla yaparsak;
1,100×61,14:100=672,54 TL’ye düşer.
Buna göre; Bin 100 liranın üzerine 672,5 lirayı eklerseniz, bu yıl için verilmesi gereken ikramiyenin yuvarlak hesap en az Bin 770 lira olması gerekir.
Kaldı ki, geçmiş yılların enflasyon kayıpları da hesap edildiğinde bu rakamın en az 2 bin 500- 3 Bin 500 TL, aralığında olmalı.
Bu hesapları TÜİK istatistiklerine göre yapıyoruz.
Bağımsız Enflasyon Araştırma Gurubu (ENAG)’na göre ise 2022 yıllık Mart Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) yüzde 142.63 olarak gerçekleşti.
ENAG’a göre hesaplanırsa oranlar daha da yukarıya çıkar.
2018’de Bin TL olarak belirlenen emekli bayram ikramiyesine üç yıl boyunca zam yapılmadı. 2021’de ise 100 TL zam yapılarak Bin100 TL olarak ödendi.
Emekli aylık ve gelirlerinin 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 55. maddesine göre her yılın ocak ve temmuz ayında tüketici fiyatlarındaki artış oranında artırılmasına rağmen, emeklilere ödenen bayram ikramiyeleri bu haklardan mahrum kaldı.
Emekli ikramiyelerinde resmi enflasyona göre 2018-2021 arası kaybın 1.984 TL olduğu dikkate alındığında, ikramiyenin Bin 100 TL olarak ödenmesi halinde bu kayıp 4 Bin 800 TL’ye yükselecek. Dolayısıyla Ramazan ikramiyesine geçmiş enflasyon kaybının giderilmesi için asgari Bin 984 TL telafi ödemesi yapılmalı.
***
Mart 2018’den Mart 2022’ye kadar geçen sürede gıda enflasyonu yüzde 185 oranında arttı. Emekli bayram ikramiyesi ise yüzde 10’luk artışla 2021’de Bin100 TL oldu.
Gıda enflasyonuna göre emeklilerin alım gücü son 3 yılda Bin liradan 385 liraya düştü. Şu bir gerçek ki; emekli bayram ikramiyeleri enflasyon oranında artmaması nedeniyle giderek eriyor.
Asgari ücretin Bin 603 TL olduğu 2018 yılında belirlenen Bin TL bayram ikramiyesi, asgari ücretin yüzde 62’si tutarındaydı.
Mart 2021’de ise emekli bayram ikramiyesinin 2 Bin 826 TL olan asgari ücrete oranı yüzde 35’e düştü. Emekli ikramiyesinin asgari ücrete oranı korunsaydı 2021 yılında emekli ikramiyesinin en az Bin 763 TL’ye yükseltilmesi gerekirdi.
Bin 100 TL’lik bayram ikramiyesi ile 2021’de emeklilerin kaybı asgari ücrete göre 663 TL oldu.
“Belki bu hesaplama yöntemleri kafanızı karıştırmış olabilir. Şöyle çok basitçe bir hesap yapalım.”
2018 yılında belirlenen Bin TL bayram ikramiyesi asgari ücretin yüzde 62’si oranındaydı.
2022 yılı asgari ücret 4 Bin 253 TL olduğuna göre, bunun yüzde 62’si olan 2 Bin 636 TL ikramiye verilse (hadi bunu 2 Bin 600 yapalım), bu tartışmalar büyük oranda biter. Geçtiğimiz hafta Cumartesi günü Türkiye’nin birçok illerinden gelerek Ankara’da buluşan emekliler, aylıkların güncellenmesi, ücretsiz sağlık hakkı sağlanması, bayram ikramiyelerinin artırılması, akaryakıt, doğalgaz, elektrik ve temel gıda ürünlerine yapılan zamların geri alınması, sendikal hakların önündeki engellerin kaldırılması gibi taleplerini dile getirdi. Ancak Türkiye’de 13 milyon civarında sayıları bulunan emeklilerin bu eylemi çok ses getirmedi.
Sonuç olarak; adına “Bayram İkramiyesi” denilen ödemenin gerçekten “Bayram” sevinci yaşatabilmesi için adil ve hakkaniyetle enflasyon kayıpları da gözetilerek verilmelidir.
Esasen bu ödemelerin emekli aylıklarında olduğu gibi bir sistemle kanunlaşması gerekir. Verilecekse böyle bir düzenleme yapılarak verilmeli, yoksa bu tartışmalar her yıl gündemi meşgul eder.
Peki; ikramiyenin enflasyona karşı korunmak amacıyla kanunlaşması mümkün mü? Neden olmasın?
Sayın Cumhurbaşkanı “Veren el alan elden hayırlıdır” demişti. Yeter ki o elin vermeye gönlü olsun!
