Köşe Yazıları

Deliryum nedir – 1

 

Deliryum, zihinsel yeteneklerde görülen ciddi bir rahatsızlıktır. Bilinçte bulanıklık, kendini bir şeylere odaklamada sorun yaşama, garip hayaller görme, etraftaki eşyaların şekil, yer değiştirdiğini görme ya da anlamsız öfkelenme, çevre bilincinin azalması ve kafa karışıklığı ile kendini gösteren geçici bir durumdur. Deliryum, birkaç saat ya da birkaç gün içerisinde ortaya çıkabilir.

Deliryum, metabolik dengede meydana gelen değişiklikler, ilaç, enfeksiyon, ameliyat, alkol veya ilaç zehirlenmesi gibi faktörlerle takip edilebilir. Deliryum ve demans belirtileri benzer olabileceğinden, aile üyelerinin doktora söylediği belirtiler, davranışlar, teşhis anlamında büyük önem kazanacaktır.

Tıbbi durumun düzelmesiyle beraber psikiyatrik belirtiler de ortadan kalkacaktır.

 

DELİRYUM NEDENLERİ NELERDİR?

Deliryum, beyindeki sinyallerin karışması durumunda ortaya çıkar. Bozukluğun sebebi, beyni savunmasız hale getiren ve beyin aktivitesindeki bir sorunu tetikleyen faktörlerin kombinasyonundan kaynaklanmaktadır. Deliryuma sebebiyet veren tek bir neden ya da birden fazla neden mevcut olabilir. Bazen hiçbir neden tespit edilemez. Bunlar:

  • Belirli ilaçlar ya da ilaç toksitesi
  • Alkol ya da uyuşturucu zehirlenmesi
  • İnme, kalp krizi, kötüleşen akciğer ve karaciğer hastalığı ve düşme sonucu yaralanma gibi tıbbi bir durum kaynaklı
  • Düşük sodyum, düşük kalsiyum gibi metabolik dengesizlikler
  • Şiddetli, kronik veya ölümcül hastalık
  • Özellikle çocuklarda rastlanılan ateş ve akut enfeksiyon
  • Yaşlılarda görülen idrar yolu enfeksiyonu, zatürre ya da grip
  • Karbonmonoksit, siyanür gibi toksinlere maruz kalma
  • Yetersiz beslenme ve dehidrasyon
  • Uyku yoksunluğu veya şiddetli duygusal sıkıntı
  • Ağrı
  • Anestezi içeren cerrahi veya diğer tıbbi prosedürler
  • İlaç veya ilaç kombinasyonları

 

DELİRYUM RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

Deliryum yaşlı yetişkinlerde daha yaygındır. Deliryum risk faktörleri arasında;

  • Demans, felç ya da parkinson hastalığı gibi beyin bozuklukları
  • Görme veya işitme bozukluğu
  • Birden fazla tıbbi sorunun varlığı yer alır.

 

DELİRYUM KOMPLİKASYONLARI NELERDİR?

Deliryum birkaç saat, birkaç hafta veya birkaç ay kadar sürebilir. Deliryuma katkıda bulunan sıkıntılar ele alınırsa, iyileşme süresi daha kısa sürebilir. İyileşme derecesi, deliryum başlamadan önceki sağlık ve zihinsel duruma bir dereceye kadar bağlıdır. Ciddi ya da ölümcül hastalıkları olan kişilerin, deliryum başlangıcından önce sahip oldukları düşünme becerisi ya da işlevsellik düzeylerini geri kazanamayabilir. Ciddi derecede hasta olan bireylerde şu komplikasyonlar görülebilir:

  • Sağlıkta görülen genel düşüş
  • Tam iyileşememe
  • Bakım ihtiyacı
  • Artan ölüm riski

DELİRYUMU ÖNLENEBİLİR Mİ?

Deliryumu önlemeye yönelik en başarılı yaklaşım, bir epizodu tetikleyebilecek risk faktörlerini ortadan kaldırmayı hedeflemektir. Uyku kalitesini sekteye uğratacak, kişinin sakin kalmasını engelleyecek durumlar kafa karışıklığını daha da kötüleştirebilir. Bu yüzden bu koşullara dikkat edilerek deliryumun şiddetinin önlenmesi ya da şiddetinin azaltılması sağlanabilir.

Belirtiler

 

DELİRYUM BELİRTİLERİ NELERDİR?

Deliryum belirtileri ve semptomları genellikle birkaç saat ya da birkaç gün içerisinde başlar. Genellikle gün boyunca dalgalanmalar görülür ve belirtilere rastlanılmadığı dönemler de olabilir. Belirtiler gece vakti daha kötü olma eğilimindedir ve işler, çevre daha az tanıdık gelir. Deliryum hastalığının belirtileri arasında;

 

Çevre Bilincinde Gözlemlenen Azalma

  • Bir konuya odaklanamama ve konular arasında geçiş yapamama
  • Sorulara ya da sohbete cevap vermek yerine bir fikre saplanıp kalmak
  • Önemsiz şeylerle dikkatin kolaylıkla dağılması
  • Çevreye çok az ya da hiç tepki göstermeme

 

Zayıf Düşünme Becerileri (Bilişsel Bozukluk)

  • Hafızada zayıflama meydana gelmesi
  • Yönelim bozukluğu
  • Kelimeleri hatırlama ve söylemede zorluk
  • Saçma konuşmalar
  • Okuma, yazma zorluğu
  • Davranışta Meydana Gelen Değişiklikler
  • Var olmayan şeyleri görmek (halüsinasyonlar)
  • Huzursuzluk, ajitasyon ve kavgacı davranış
  • İnlemek ya da başka sesler çıkarmak
  • Sessiz ve içine kapanık ruh haline bürünmek
  • Yavaşlamış hareketler ve uyuşukluk hali
  • Rahatsız edici uyku alışkanlıkları
  • Geceleri uyanık olma, gündüzleri uyuma hali (gece-gündüz döngüsünün tam tersi şekilde olması)

 

Duygusal Rahatsızlıklar

  • Kaygı, korku ya da paranoya
  • Depresyon hali
  • Sinirlilik ve öfke atakları
  • Sevinç, coşku
  • İlgisizlik
  • Hızlı ve öngörülemeyen ruh hali değişiklikleri
  • Kişilik değişiklikleri

 

Devamı haftaya…